საკმაოდ დიდი ხნის განმავლობაში მეგონა, რომ ე.წ. “პაპსა” მუსიკა ისეთი ტიპის მუსიკა იყო, რომლის მოსმენა არაფრით შეიძლებოდა, სანამ ერთი მუსიკოსი მეგობრისაგან არ შევიტყვე, რომ ჯგუფN”Nirvana”-ს სიმღერას “Smells Like Teen Spirit”-ს “პაპსას პონტში” უსმენდა. მაინც რა არის “პაპსა” მუსიკა? ვინ დაადგინა, რომ იგი ღირებული, ნამდვილი მუსიკის ანტონიმია?
ჩვეულებრივი პოპი შესაშური სისწრაფით ხდება მასების გემოვნების შესაბამისი, საყოველთაო ბუნებას იძენს და მას “ინტელექტუალ” მუსიკისმოყვარულთა თვალში (თუ ყურში) ფასი არ აქვს.
მასკულტურაც რაღაც თავისებური ხელოვნებაა.
როკი უდავოდ უფრო ნაკლებად შეიძლება იქნეს აღქმული კვდომად მუსიკად, ვიდრე პოპი. ამის დადასტურება ბევრი ფაქტით შეიძლება – მაგალითად, დღეს აღარავის ახსოვს ბრიტნი სპირსის ერთ დრო მუსიკალური ჩარტების ლიდერი სიმღერა “Overprotected” ან რიანას “Umbrella”, როცა ნამდვილ მელომანებს “Led Zeppelin”–ის 37 წლის წინ დაწერილი “Stairway To Heaven” ახსოვთ და “Deep Purple”-ს მიერ 38 წლის წინ შექმნილ კომპოზიციას “Child In Time”-ს უსმენენ...
რატომღაც არსებობს ასეთი “ტრადიცია”, რომ როცა სიმღერა საკმაოდ “მოძველდება” და “გაიცვითება”, ხშირად გაიგონებთ მის დასახასიათებლად ტერმინებს - “გაბანძდა და აღარ მევასებაო”. ეს კი მაშინ ხდება, როცა თუ მუსიკა ნამდვილად ფასეულია და შედევრს წარმოადგენს, მასზე იგივე არავინ და არასოდეს უნდა თქვას. შეიძლება ითქვას, რომ როკის მიმდინარეობებში მასკულტურული მუსიკა აშკარად უფრო ნაკლებადაა (რა თქმა უნდა, თუ არ ჩავთვლით მხოლოდ კომერციაზე გათვლილ ავრილ ლავინს, “Tokio Hotel”-ს თუ სხვა “როკ” ბენდებს).
პაპსა ყოველთვის არ შეიძლება ნიშნავდეს არასახარბიელო მიმართულებით წასულ მუსიკას. გაპაპსავებული პოპი უკვე მასკულტურაა, მაგრამ ის ფაქტი, რომ “Guns N’ Roses”-ის “November Rain”-ის ან “Nirvana”-ს “Smells Like Teen Spirit”- ის მსგავსი სიმღერები იქცევა პაპსად, ეს უკვე მიღწევად შეიძლება ჩაითვალოს მათი შემქმნელებისათვის. “November Rain”, მიუხედავად იმისა, რომ შეიძლება ითქვას, მართლაც პაპსაა, “Guns N’ Roses” – ის ერთ-ერთი საუკეთესო (თუ არა უპირველესი) კომპოზიციაა. აქედან შეიძლება დავასკვნათ, რომ, არსებობს კარგი და ცუდი პაპსაც, არსებობენ პაპსა სიმღერები და არსებობენ პაპსა შემსრულებლები. იგივე “Guns N’ Roses”-ს სხვა უამრავი სიმღერა აქვს, რომლებითაც არც არავინ ინტერესდება (ვგულისხმობ თუნდაც პოპის ამტაცებელ მუსიკის მოყვარულებს) და რომელთა მოსმენაც მართლაც რომ უდიდესი სიამოვნებაა (“Civil War”, “Estranged”, “14 Years”, “So Fine”, “My Michelle” თუ მრავალი სხვა)... სამი სიმღერაა, რომელთა სახელებიც ყველამ იცის – “November Rain”, “Don’t Cry”, “Knockin’ On Heaven’s Door”. თუ ეს სიმღერები მასკულტურაა, მიუხედავად იმისა, ისინი არ წარმოადგენენ იმ ტრადიციული გაგების მქონე პაპსას, როგორსაც მადონა თუ ჯასტინ ტიმბერლეიკი. Aარამედ, ეს რაღაც სხვაა...
ალბათ ხმამაღალი ნათქვამი არ იქნება, თუ ვიტყვით, რომ კლასიკური გაგების მქონე “გაპოპკულტურებულ” სიმღერებს შეიძლება მოუსმინო ერთხელ, ორჯერ, მაგრამ დგება დრო, როცა მისი კიდევ მოსმენა აღარ გინდება, იმდენად იგივეა, იმდენად ერთ ადგილზე გაჩერებულის შთაბეჭდილებას ქმნის და ალბათ ასეცაა. ამ დროს კი... ვუსმენთ “Metallica”-ის “Unforgiven”-ს, “Iron Maiden”-ის “Journeyman”-ს, “Rinbow”-ის “I surrender”-ს და არანაირი გაყინულობის განცდა, ისევე გვანიჭებს სიამოვნებას, როგორც პირველი მოსმენისას...
ალბათ, ზედმეტი არ იქნება, თუ გავიმეორებ, რომ როკშიც არიან წმინდა პაპსა შემსრულებლები – “Tokio Hotel”, “Green Day”, ავრილ ლავინი და სხვა. ისინი მსოფლიო მუსიკალურ ბაზარზე კი გამოდიან, მაგრამ საკუთარ ინდივიდუალურ სახეს ვერ ქმნიან. ავრილ ლავინი, რომელიც თავის დროზე ბრიტნი სპირსს ლანძღავდა მისი “სექს-თოჯინური” იმიჯის გამო, უკანასკნელ ხანებში განსაკუთრებით “გალაითდა” და თვითონაც სწორედ რომ “სექს-თოჯინას” დაემსგავსა. ეს ყველაფერი კარგად ჩანს მის კლიპებშიც და თვით სიმღერებშიც.
მეტად საინტერესო ჯგუფია ბრიტანული ბენდი “Placebo”, რომელიც ერთი შეხედვით პაპსას მოგაგონებთ, განსაკუთრებით სიმღერით “Meds”, მაგრამ თუ დააკვირდებით, აღმოჩნდება, რომ მეტი სიმღერა მათი შესრულებით არც გაგიგიათ. მათი ყველა სიმღერის სტილი მეტად განსხვავებულია – ერთმანეთში გადადის ალტენატივა, პოსტ პანკ რევივალი და ინდი როკის ჟღერადობები. თუმცა ამ ჯგუფმა ნამდვილად შეძლო შეექმნა საკუთარი ინდივიდუალური სტილი და ყოველთვის შენარჩუნებული აქვს სპეციფიკური შესრულების მანერა (“Pure Morning”, “Nancy Boy”, “I Know”, “Soulmates” და სხვა.). “Placebo” ამოუცნობი ჯგუფია, კარგი ტექსტები აქვს, მუსიკაში განლაგება - სწორი, ყველაფერი ზედმეტი და არასაჭირო მოშორებულია, ერთი სიტყვით, შეიძლება ითქვას, რომ ერთგვარი ალტერნატიული მინიმალიზმია.
უნდა აღვნიშნოთ, რომ პოპი ყველა კონტექტსში პაპსა არ შეიძლება იყოს, გარდა ამისა, ალბათ, არსებობს ღირებული პროდუქცია პოპის ელემენტებით, მაგალითად ჯგუფ “My Chemical Romance”-ს სიმღერა “Welcome To The Black Parade” თუ “Kill Hannah”-ის “Cenedy” ან “Race The Dream”.
ავრილ ლავინიც და ზემოთაღნიშნული “Placebo”-ც ჩვენი თანამედროვეობის შემსრულებლები არიან, მაგრამ სანამ პირველი მათგანი ბიჭს უმღერის - “არ მომწონს შენი მეგობარი გოგონა, ჩამოიშორე ის და მე ამირჩიეო”, ამასობაში “Placebo” მღერის – “A friend in needs a friend indeed” და “I was alone, Falling free, Trying my best not to forget”. ერთი შეხედვით ჩანს, რომელია უფრო ფასეული.
ზოგი რატომღაც ცალ-ცალკე გამოყოფს როკს, რეპს და პაპსას. რეპის მოყვარულები როკს მხოლოდ ყვირილს უწოდებენ, რასაც მოჰყვება როკის მსმენელების არგუმენტი – რეპი მხოლოდ ლაპარაკიაო, მაშინ პაპსა რაღა გამოდის? ამ გზას ისევ ბრიტნი სპირსამდე და ბეიონსემდე მივყავართ...
საინტერესოა, შეუძლია თუ არა მასკულტურას ფასეული ხელოვნების განადგურება? ერთგან ცნობილი ლიტველი პოეტის, ტომას ვენცლოვას მოსაზრება წავიკითხე ამ საკითხის შესახებ (და მას აბსოლუტურად ვეთანხმები), რომელიც დაახლოებით ასე ჟღერდა: – მასობრივ და ნამდვილ კულტურას შორის ალბათ უნდა იყოს კიდეც გარკვეული ტიპის დაძაბულობა. მასობრივი კულტურა რაღაცას ართმევს ფასეულ ხელოვნებას და მაქსიმალურად უბრალოს ხდის მას, ღირებული ხელოვნება კი, პირიქით, მასობრივი კულტურისაგან აღებულს აკეთილშობილებს.
მასკულტურა, პაპსა არის ის მუსიკა, რასაც ხალხი, მასა აიტაცებს, "ჩაიხუტებს", მოიწონებს, მაგრამ, დადგება დრო, როცა მობეზრდება და თავიდან მოიშორებს არგუმენტით "გაბანძდაო"... მიზეზი ორიდან ერთია - მსმენელის მერყევი მუსიკალური გემოვნება ან თვით სიმღერის არასაიმედო "სამუდამოობის" პერსპექტივა.
საერთოდ კი ალბათ სისულელეა მთელი ამ ისტერიული ტენდენციების არსებობა იმის თაობაზე, რომ დავამდაბლოთ ის, ვინც მასკულტურის მომხმარებელია. მთავარია ადამიანმა შინაგანად გაიგოს რა უნდა, რა მოსწონს და შესაბამის მუსიკასაც მოუსმინოს. მთავარია ეს არ იყოს მხოლოდ მოდას აყოლითა და რაიმე გაუაზრებელი გავლენებით გამოწვეული.
ჩვეულებრივი პოპი შესაშური სისწრაფით ხდება მასების გემოვნების შესაბამისი, საყოველთაო ბუნებას იძენს და მას “ინტელექტუალ” მუსიკისმოყვარულთა თვალში (თუ ყურში) ფასი არ აქვს.
მასკულტურაც რაღაც თავისებური ხელოვნებაა.
როკი უდავოდ უფრო ნაკლებად შეიძლება იქნეს აღქმული კვდომად მუსიკად, ვიდრე პოპი. ამის დადასტურება ბევრი ფაქტით შეიძლება – მაგალითად, დღეს აღარავის ახსოვს ბრიტნი სპირსის ერთ დრო მუსიკალური ჩარტების ლიდერი სიმღერა “Overprotected” ან რიანას “Umbrella”, როცა ნამდვილ მელომანებს “Led Zeppelin”–ის 37 წლის წინ დაწერილი “Stairway To Heaven” ახსოვთ და “Deep Purple”-ს მიერ 38 წლის წინ შექმნილ კომპოზიციას “Child In Time”-ს უსმენენ...
რატომღაც არსებობს ასეთი “ტრადიცია”, რომ როცა სიმღერა საკმაოდ “მოძველდება” და “გაიცვითება”, ხშირად გაიგონებთ მის დასახასიათებლად ტერმინებს - “გაბანძდა და აღარ მევასებაო”. ეს კი მაშინ ხდება, როცა თუ მუსიკა ნამდვილად ფასეულია და შედევრს წარმოადგენს, მასზე იგივე არავინ და არასოდეს უნდა თქვას. შეიძლება ითქვას, რომ როკის მიმდინარეობებში მასკულტურული მუსიკა აშკარად უფრო ნაკლებადაა (რა თქმა უნდა, თუ არ ჩავთვლით მხოლოდ კომერციაზე გათვლილ ავრილ ლავინს, “Tokio Hotel”-ს თუ სხვა “როკ” ბენდებს).
პაპსა ყოველთვის არ შეიძლება ნიშნავდეს არასახარბიელო მიმართულებით წასულ მუსიკას. გაპაპსავებული პოპი უკვე მასკულტურაა, მაგრამ ის ფაქტი, რომ “Guns N’ Roses”-ის “November Rain”-ის ან “Nirvana”-ს “Smells Like Teen Spirit”- ის მსგავსი სიმღერები იქცევა პაპსად, ეს უკვე მიღწევად შეიძლება ჩაითვალოს მათი შემქმნელებისათვის. “November Rain”, მიუხედავად იმისა, რომ შეიძლება ითქვას, მართლაც პაპსაა, “Guns N’ Roses” – ის ერთ-ერთი საუკეთესო (თუ არა უპირველესი) კომპოზიციაა. აქედან შეიძლება დავასკვნათ, რომ, არსებობს კარგი და ცუდი პაპსაც, არსებობენ პაპსა სიმღერები და არსებობენ პაპსა შემსრულებლები. იგივე “Guns N’ Roses”-ს სხვა უამრავი სიმღერა აქვს, რომლებითაც არც არავინ ინტერესდება (ვგულისხმობ თუნდაც პოპის ამტაცებელ მუსიკის მოყვარულებს) და რომელთა მოსმენაც მართლაც რომ უდიდესი სიამოვნებაა (“Civil War”, “Estranged”, “14 Years”, “So Fine”, “My Michelle” თუ მრავალი სხვა)... სამი სიმღერაა, რომელთა სახელებიც ყველამ იცის – “November Rain”, “Don’t Cry”, “Knockin’ On Heaven’s Door”. თუ ეს სიმღერები მასკულტურაა, მიუხედავად იმისა, ისინი არ წარმოადგენენ იმ ტრადიციული გაგების მქონე პაპსას, როგორსაც მადონა თუ ჯასტინ ტიმბერლეიკი. Aარამედ, ეს რაღაც სხვაა...
ალბათ ხმამაღალი ნათქვამი არ იქნება, თუ ვიტყვით, რომ კლასიკური გაგების მქონე “გაპოპკულტურებულ” სიმღერებს შეიძლება მოუსმინო ერთხელ, ორჯერ, მაგრამ დგება დრო, როცა მისი კიდევ მოსმენა აღარ გინდება, იმდენად იგივეა, იმდენად ერთ ადგილზე გაჩერებულის შთაბეჭდილებას ქმნის და ალბათ ასეცაა. ამ დროს კი... ვუსმენთ “Metallica”-ის “Unforgiven”-ს, “Iron Maiden”-ის “Journeyman”-ს, “Rinbow”-ის “I surrender”-ს და არანაირი გაყინულობის განცდა, ისევე გვანიჭებს სიამოვნებას, როგორც პირველი მოსმენისას...
ალბათ, ზედმეტი არ იქნება, თუ გავიმეორებ, რომ როკშიც არიან წმინდა პაპსა შემსრულებლები – “Tokio Hotel”, “Green Day”, ავრილ ლავინი და სხვა. ისინი მსოფლიო მუსიკალურ ბაზარზე კი გამოდიან, მაგრამ საკუთარ ინდივიდუალურ სახეს ვერ ქმნიან. ავრილ ლავინი, რომელიც თავის დროზე ბრიტნი სპირსს ლანძღავდა მისი “სექს-თოჯინური” იმიჯის გამო, უკანასკნელ ხანებში განსაკუთრებით “გალაითდა” და თვითონაც სწორედ რომ “სექს-თოჯინას” დაემსგავსა. ეს ყველაფერი კარგად ჩანს მის კლიპებშიც და თვით სიმღერებშიც.
მეტად საინტერესო ჯგუფია ბრიტანული ბენდი “Placebo”, რომელიც ერთი შეხედვით პაპსას მოგაგონებთ, განსაკუთრებით სიმღერით “Meds”, მაგრამ თუ დააკვირდებით, აღმოჩნდება, რომ მეტი სიმღერა მათი შესრულებით არც გაგიგიათ. მათი ყველა სიმღერის სტილი მეტად განსხვავებულია – ერთმანეთში გადადის ალტენატივა, პოსტ პანკ რევივალი და ინდი როკის ჟღერადობები. თუმცა ამ ჯგუფმა ნამდვილად შეძლო შეექმნა საკუთარი ინდივიდუალური სტილი და ყოველთვის შენარჩუნებული აქვს სპეციფიკური შესრულების მანერა (“Pure Morning”, “Nancy Boy”, “I Know”, “Soulmates” და სხვა.). “Placebo” ამოუცნობი ჯგუფია, კარგი ტექსტები აქვს, მუსიკაში განლაგება - სწორი, ყველაფერი ზედმეტი და არასაჭირო მოშორებულია, ერთი სიტყვით, შეიძლება ითქვას, რომ ერთგვარი ალტერნატიული მინიმალიზმია.
უნდა აღვნიშნოთ, რომ პოპი ყველა კონტექტსში პაპსა არ შეიძლება იყოს, გარდა ამისა, ალბათ, არსებობს ღირებული პროდუქცია პოპის ელემენტებით, მაგალითად ჯგუფ “My Chemical Romance”-ს სიმღერა “Welcome To The Black Parade” თუ “Kill Hannah”-ის “Cenedy” ან “Race The Dream”.
ავრილ ლავინიც და ზემოთაღნიშნული “Placebo”-ც ჩვენი თანამედროვეობის შემსრულებლები არიან, მაგრამ სანამ პირველი მათგანი ბიჭს უმღერის - “არ მომწონს შენი მეგობარი გოგონა, ჩამოიშორე ის და მე ამირჩიეო”, ამასობაში “Placebo” მღერის – “A friend in needs a friend indeed” და “I was alone, Falling free, Trying my best not to forget”. ერთი შეხედვით ჩანს, რომელია უფრო ფასეული.
ზოგი რატომღაც ცალ-ცალკე გამოყოფს როკს, რეპს და პაპსას. რეპის მოყვარულები როკს მხოლოდ ყვირილს უწოდებენ, რასაც მოჰყვება როკის მსმენელების არგუმენტი – რეპი მხოლოდ ლაპარაკიაო, მაშინ პაპსა რაღა გამოდის? ამ გზას ისევ ბრიტნი სპირსამდე და ბეიონსემდე მივყავართ...
საინტერესოა, შეუძლია თუ არა მასკულტურას ფასეული ხელოვნების განადგურება? ერთგან ცნობილი ლიტველი პოეტის, ტომას ვენცლოვას მოსაზრება წავიკითხე ამ საკითხის შესახებ (და მას აბსოლუტურად ვეთანხმები), რომელიც დაახლოებით ასე ჟღერდა: – მასობრივ და ნამდვილ კულტურას შორის ალბათ უნდა იყოს კიდეც გარკვეული ტიპის დაძაბულობა. მასობრივი კულტურა რაღაცას ართმევს ფასეულ ხელოვნებას და მაქსიმალურად უბრალოს ხდის მას, ღირებული ხელოვნება კი, პირიქით, მასობრივი კულტურისაგან აღებულს აკეთილშობილებს.
მასკულტურა, პაპსა არის ის მუსიკა, რასაც ხალხი, მასა აიტაცებს, "ჩაიხუტებს", მოიწონებს, მაგრამ, დადგება დრო, როცა მობეზრდება და თავიდან მოიშორებს არგუმენტით "გაბანძდაო"... მიზეზი ორიდან ერთია - მსმენელის მერყევი მუსიკალური გემოვნება ან თვით სიმღერის არასაიმედო "სამუდამოობის" პერსპექტივა.
საერთოდ კი ალბათ სისულელეა მთელი ამ ისტერიული ტენდენციების არსებობა იმის თაობაზე, რომ დავამდაბლოთ ის, ვინც მასკულტურის მომხმარებელია. მთავარია ადამიანმა შინაგანად გაიგოს რა უნდა, რა მოსწონს და შესაბამის მუსიკასაც მოუსმინოს. მთავარია ეს არ იყოს მხოლოდ მოდას აყოლითა და რაიმე გაუაზრებელი გავლენებით გამოწვეული.
