ფოტოები ხურვალეთის დევნილთა დასახლებიდან

“მინდა ჩემი სოფელი დავლოცო, ჩემი გადამწვარი სოფელი...”

       რეპორტაჟი ხურვალეთის დასახლებიდან  

     ხურვალეთი, აგვისტოს ომის შედეგად დაზარალებულ დევნილთა დასახლება.

   პირველი, რასაც ამ დასახლებაში შესვლისას იგრძნობთ, რაღაცნაირი სიჩუმეა. ირგვლივ საოცარი ერთფეროვნებაა გამეფებული – სოკოებივით ჩამწკრივებული თეთრი, აბსოლუტურად იდენტური სახლები, ტუალეტები, თონეები... გაიხედავ, კოტეჯი, კოტეჯი, კოტეჯი... 7 რიგში 140 სახლია განლაგებული.

   პირველი ადამიანი, ვინც თავისი ოჯახი სიამოვნებით წარგვიდგინა, მაკა ჯავახიშვილი აღმოჩნდა. ის ხურვალეთის დასახლებაში სოფელ ქსუისიდანაა დევნილი. ხურვალეთში მოსახლეობის 80% სწორედ ქსუისიდანა არის იძულებით გადაადგილებული. მაკასათვის ყველაფრის გახსენება ძალზე რთულია. მიაჩნია, რომ ვერავინ შევა მათ მდგომარეობაში, თუ თავად არ გამოცდის მსგავს გაჭირვებას. მაკა ერთდერთი არაა, ვინც ასე ფიქრობს.

   ხურვალეთში სპეციალურად დევნილებისთვის აშენებული სახლები საკმაოდ პატარაა და ოთხი ოთახისაგან შედგება – შესასვლელი ოთახი, ორი საძინებელი და სამზარეულო. იძულებით გადაადგილებულებს აქ ტელევიზორი, ტანსაცმლის კარადა, სამზარეულოს კარადა, ოთხი საწოლი, მაგიდა და ოთხი სკამი დახვდათ. “რაც შეეხება ჭურჭელს, 4 თეფში, 4 ჭიქა, 4 ჩანგალი და 4 კოვზი შეგვხვდა”, - გვითხრა მაკა ჯავახიშვილმა. ზოგს მეტი ნივთი აქვს, მხოლოდ მათივე მოტანილი ან ვინმეს ნაჩუქარი. სკამები ბევრს დაეშალა, გაუტყდა და გადაყარა. “სხვა დასახლებებში უფრო ეხმარებიან, აქ კი, რაც თავდაპირველადვე დაგვხვდა, იმით ვართ დღემდე,” – ამბობს ერთ-ერთი დევნილი, იზა ოქროპირიძე, - “ეს კოტეჯები 4 კაცზეა გათვლილი ანუ ერთ ოჯახზე, მაგრამ ჩვენ არ მოგვცეს. წესით, ჩვენთვის 3 კოტეჯი უნდა მოეცათ – ცალკე ჩემთვის, დედაჩემისთვის და მამაჩემისთვის, ცალკე ჩემი ორი ძმისთვის და მათი ოჯახებისათვის. მაგრამ, რადგან არ მოგვცეს, დედაჩემი და მამაჩემი ცხოვრობენ ერთ ძმასთან და მე კი ადგილის სიმცირის გამო აქ, მეორე ძმასთან, გადმოვედი. იმედი გვაქვს, მალე მოაგვარებენ ამ პრობლემას.”

   ხურვალეში ჩასახლებულები ჩივიან, რომ სახლები ძალიან უხარისხო მასალით არის აშენებული. ზოგან ძალიან მშრალი მასალაა გამოყენებული, ზოგან კი, პირიქით, ძალიან სველი. “მე ეს შენობები სახლები საერთოდ არ მგონია,” – ამბობს ერთ-ერთი მოსახლე, - “ცემენტი არ არის გამოყენებული, მხოლოდ ქვიშა, რომელიც გამუდმებით იფშვნება და ცვივა”. რაც შეეხება იატაკს, დევნილ იზა ოქროპირიძის თქმით, ”იქიდან ჭიები, ხვლიკები და კალიები ძვრებიან. წვიმის დროს კი წყალი საცხოვრებელი ნაგებობებში არა მარტო ჭერიდან ჩამოდის, არამედ ფანჯრებიდანაც კი პირდაპირ სახლში ასხამს.” მოსახლეობას წვიმის დროს პირდაპირ ლაფიდან უწევს სახლში შემოსვლა, ამიტომაც სახლებშიც მუდმივად სუნი დგას. “არასასიამოვნო სუნი დგება ტუელეტების გამოც, რომლებიც სახლების გვერდით მეტად უხერხულადაა განლაგებული, - აღნიშნავს მაკა, - “სიცხეში აქ ისეთი სუნი დგება, სახლის წინ ვერც გაივლი.”

   სამსახური დევნილთა უმეტესობას არ აქვს. გიორგი ოქროპირიძე გამნაკლისია. ის თბილისის ხორცკომბინატში მუშაობს, თუმცა ამბობს, რომ ხელფასი არაფერში ყოფნის, ვინაიდან ოჯახში ჯერ კიდევ აკლიათ აუცილებელი ნივთები.

   გაეროს პროგრამით დევნილებს შაქარით, ზეთით, ლობიოთი, მაკარონით და მარილით ეხმარებიან. “მოგვბეზრდა... ლობიო ბრინჯით მაინც შეცვალონ. ბოსტნეულიც საჭიროა, ბავშვები გვყავს და სუპს მაინც მოვუმზადებთ. რაც ბლომად არის და ყრია, იმას გვაძლევენ.” – წუხს მაკა, - “მეტი არაფერი დახმარება არ არის. ფულადი დახმარება თავდაპირველად იყო 200 ლარი, მერე იყო 3 თვის განმავლობაში 25 ლარი, დანარჩენი არაფერი.” ძირითადად, აქ ყველას სტანდარტულად აქვს საკვები, მაგრამ, ზოგიერთს თუ განსხვავებული რამ მოეპოვება სახლში, ეს იმის ხარჯზე, რომ დახმარებით მიღებულ პროდუქციას ცვლის ცოტა პამიდორზე თუ კარტოფილზე, რომ რამე განსხვავებული საკვები მიიღოს. პურს კი თავადვე აცხობენ თონეებში, რომლებიც ადგილზევე აუშენეს და ფქვილიც მისცეს.
  მოსახლებისათვის ძალზე საჭიროა სამედიცინო დახმარების სისტემა. “არ არსებობს დღე, რომ აქ ვინმეს სასწრაფო არ დასჭირდეს, რომელიც, საბედნიეროდ, ყოველთვის დროულად მოდის. მაგრამ, სანამ სასწრაფომდე არ მივა საქმე, არ არის საჭირო სამედიცინო დახმარება?” – წუხს ერთ-ერთი იქაური, მოხუცი ქალი. თამუნა დათუნაშვილი კი ამბობს: “პოლიკლინიკა? ზღაპარია ეს ყველაფერი აქ, ჩვენთან. თუმცა ბევრს ჰყავს ბავშვი და, მინიმუმ, პედიტრი მაინც რომ იყოს, კარგი იქნებოდა. გარდა ამისა, ყველას გვჭირდება ფსიქოლოგი.” “სასურველი კი არა, აუცილებელია იყოს ამბულატორია, სხვადასხვა ჯგუფის ექიმები, სადაც ოჯახის წევრები მივლენ, გაესინჯებიან და გაესაუბრებიან ფსიქოლოგებს, რომ განიტვირთონ იმ სიტუაციიდან, რაც ახსოვთ, რაც გადაიტანეს” – თვლის მარი, პატარა ნანიკოს დედა, რომელიც ხურვალეთში იზრდება, - “ადრე “ლიბეროს” პამპერსებიც მოჰქონდათ, მაგრამ 2 თვეა აღარ მოუტანიათ.” გარდა ამისა, აქ ფეხმძიმეებიც არიან, რომელთათვისაც ასევე ძალიან საჭიროა ექიმთან კონსულტაციები.  
  მოსახლეობისათვის პრობლემებთანაა დაკავშირებული სასაფლაოს საკითხიც. ”აქ, ამ დასახლებაში გარდაიცვალა ერთი ქალი და სად უნდა დაგვეკრძალა, ისიც არ ვიცოდით. ვთხოვეთ გამგებელს, რომ რამე ტერიტორია მაინც გამოეყოთ, ყველანი ხომ სიკვდილის შვილები ვართ... მართლაც დააკმაყოფილეს ჩვენი თხოვნა, მაგრამ ადგილი ჭაობიანი აღმოჩნდა, დასახლებასთან ძალიან ახლოს. მანამადე უნდა დაეკრძალათ იქით, ერთი სოფელია, მთების გადაღმა, არის სასაფლაო, ჯერ ტრანსპორტიც არ გვქონდა, როგორ უნდა აგვეყვანა იქამდე”, - გვიხსნის ერთ-ერთი დევნილი.
  ნორმალური ცხოვრებისათვის ასევე საჭიროა ჰიგიენური საშუალებები და ათასი სხვა საყოფაცხოვრებო წვრილმანი. “ჩვენთვის ჰიგიენური საშუალებები, თუ არ ვცდები, ქუვეითიდან ჩამოჰქონდათ - შამპუნი, კბილის პასტა, ჯაგრისები და ა.შ., მაგრამ ყველაფერი ძალიან ცუდი ხარისხის. სარეცხ ფხვნილს საშინლად მძაფრი სუნი ჰქონდა, მაგრამ ხალხი იძულებული იყო გამოეყენებინა ეს პროდუქცია, რადგან სხვა არანაირი საშუალება არ გვქონდა.” - ამბობს მაკა ჯავახიშვილი და სხვებიც უდასტურებენ, - “ბრიფინგებს რომ აწყობენ, დევნილები გაზიფიცირებულები არიან, აღარ აქვთ ბევრი პრობლემაო – არ არის ეს ასე და უნდა მოგვხედონ.”
  როგორც დევნილები აღნიშნავენ, იქ, საიდანაც ჩამოვიდნენ, ყველაფერი ჰქონდათ – მეურნეობა, ღორები, ძროხები, ბოსტნეული, სიმინდი, ხორბალი, ლობიო, აქ კი არაფერი აქვთ. “ქსუისში უამრავი ხილი გვქონდა, ახლა კი, რამდენი ხანია, ვაშლი არ მიჭამია...” – ამბობს მაკა ჯავახიშვილის დედა. “წითელი ღვინო ცალკე მქონდა, თეთრი – ცალკე, ცვლიდან რომ მოვდიოდი, ძმაკაცები ვქეიფობდით ხოლმე, ახლა კი აღარაფერი შემრჩა...”, - წარსულს იხსენებს გიორგი ოქროპირიძე. ახლა სახლის გვერდით პატარა საქათმეები უდგათ წიწილებისთვის და მცირედ, როგორც თავად უწოდებენ, ხრიოკ მიწის ნაკვეთს ამუშავებენ. აქ მცხოვრებნი ამბობენ, რომ ხურვალეთის დევნილთა დასახლებაში თავდაპირველად გათვალსწინებული იყო ბოსლების აშენება და ძროხების შემოყვანაც, თუმცა, რადგან საქონელი ზამთარში ფიცრის ნაგებობაში ვერ გაძლებს, თავი შეიკავეს. 

   წყალს 6 საათის შემდეგ კეტავენ. როგორც იქაურები ფიქრობენ, მალე შეიძლება ესეც აღარ ჰქონდეთ, რადგან ბურღზეა და ნებისმიერ დროს შეიძლება გათავდეს. ხურვალეთის დასახლებაში წყალი და სველი წერტილები სახლებში არ არის. თამუნა დათუნაშვილის თქმით, წყალიც ცუდია, რადგან კანზე ცუდად მოქმედებს.

   დევნილებს თავიდან შეშა მოუტანეს, მაგრამ ის შეშა არ ეყოთ – “ზამთარი როგორ გადავიტანეთ, ახლაც არც ვიცით. თანაც, იმ ადგილას, სადაც ღუმელი ენთო, კედლები რომ ცხელდებოდა, იბზარებოდა.” – იხსენებს მაკა ჯავახიშვილი.
  ბავშვებისათვის სკოლაში სიარულის საშუალება არის, თუმცა ამისათვის 3 კმ-ის გავლაა საჭირო. ამ პრობლემის გადასაჭრელად ქვეყნის მთავრობამ ადგილობრივი კაცი დაასაქმა, რომელსაც სამარშუტო ტაქსი ჰყავს და ბავშვები უფასოდ დაჰყავს სასწავლო დაწესებულებამდე. რაც შეეხება ბაღს, ხურვალეთის დასახლების მცხოვრებლების თქმით, არასამთავრობოებმა (“იუნისეფმა”) გახსნეს ე.წ. გასართობი ცენტრი, სადაც ზოგიერთი დევნილი მუშაობს კიდეც აღმზრდელად. ბაღი დილის 10-დან შუადღის 2 საათამდე მუშაობს, სადაც ბავშვებს მხოლოდ ათამაშებენ და ლექსებს ასწავლიან, ამ ყველაფერში არ შედის ჩვეულებრივი საბავშვო ბაღისათვის დამახასიათებელი კვება და ძილი. “გასართობ ცენტრში, რომელიც ხუთთვიანი პროგრამის საფუძველზე ჩამოყალიბდა და 20 მაისს დაიწყო, ორი ჯგუფია შექმნილი. ბავშვებს, ასე თუ ისე, მოსწონთ და მოხარულები ვიქნებით, თუ კიდევ მეტხანს გაგრძელდება. თუმცა, მაინც უნდა ითქვას, რომ იქ არ გვაქვს ისეთი პირობები, რომ მას საბავშვო ბაღი დავარქვათ” – ამბობს იზა ოქროპირიძე, რომელიც იქვე მუშაობს.

   აქ ერთიორს აქვს გახსნილი სავაჭრო ჯიხური, სადაც პირველადი მოხმარების საგნები იყიდება, თუმცა ყველაფერი ძალიან ძვირი ღირს და ფასებიც სულ განსხვავებულია, ამიტომ ხშირად გორში უწევთ წასვლა.

    ხურვალეთის დევნილთა დასახლებაში ახლომახლო ტაძარი არ არის. მაკა ჯავახიშვილის თქმით, “ყველას აქვს სურვილი, რომ გვქონდეს პატარა ეკლესია, პატარა სამლოცველო, მით უმეტეს, რომ აქაურობა უკვე დასახლებად ითვლება. ხალხს არ აქვს საშუალება, რომ ხშირად იაროს წირვებზე თუ საღამოს ლოცვებზე გორში, რადგან ეს, ისევ და ისევ, ხარჯებთან არის დაკავშირებული. ეკლესია რომ იყოს, ჩვენც უფრო ვიგრძნობდით თავს ჩვეულებრივ ადამიანებად, თუმცა იმ ყველაფრის შემდეგ, რაც გადავიტანეთ, ეს ძალიან ძნელია.” ერთ-ერთი დევნილის, ჭაბუკას თქმით კი, “სამწუხაროდ, აქ ორმოცდაათიანელების სექტიდან უფრო მოდიან საჩუქრებით, როცა, წესით, მღვდელი უნდა მოდიოდეს.”  

    აქ ზოგიერთი თვლის, რომ ყველაფერი გამოიგლოვეს, აღარაფერი დარჩენიათ გარდა იმისა, რომ ამ წუთით იცხოვრონ, თუმცა ბევრისათვის ასე არ არის – “ააშენე, გააკეთე, შეიძინე, შეუნახე შვილიშვილებს და ბოლოს არაფერი გრჩება, საშინელებაა” – განიცდის მაკა.

    ისინი ხურვალეთამდე თბილისის სხვადასხვა უბნებში ცხოვრობდნენ - გლდანულაში, საბურთალოზე... იმ დრიოდან აქაურებს ძალიან ცუდი დამოკიდებულება ახსოვთ ადამიანებისაგან. “თბილისში ყველას ვეზიზღებოდით, ოღონდ ჩქარა წაეთრიონ აქედანო, ხშირად გამიგია ადგილობრივებისაგან. ყველას, ბიდიში და, ფეხებზე ვეკიდეთ. ჯოჯოხეთი იყო მიცკევიჩზე იძულებით გატარებული ის 3 თვე ჩემთვის” – სახეზევე ეტყობა, რამხელა გულისტკივილით იხსენებს ამას ხურვალეთში დევნილი ჭაბუკა, რომელიც აქ შვილთან და ფეხმძიმე მეუღლესთან ერთად ცხოვრობს.

    მოსახლეობისათვის ერთადერთი “გასართობი” ის არის, რომ ხანდახან საღამოობით გარეთ გადიან და ერთმანეთს საკუთარ გასაჭირზე ესაუბრებიან. ზოგადად, ვერავინ ეგუება იმ დანაკარგს, რაც აგვისტოს ომს მოჰყვა: “უამრავი წიგნი დავტოვე, დღესაც ცუდად ვხდები ხოლმე, რომ მახსენდება. ხანდახან ჟურნალს ვყიდულობ, რომ კითხვა მაინც არ დამავიწყდეს.” – განიცდის იზა ოქროპიროძე. და კიდევ ბევრია მსგავსი ამბავი...  

    მიუხედავად ამდენი ტრაგედიისა და გაჭირვებისა, მათ მაინც აქვთ ძალა სათანადო სტუმართმოყვარეობა გამოიჩინონ სხვების მიმართ და მცირედით გაშლილ სუფრაზე შესვან სადღეგრძელო: “მინდა ჩემი სოფელი დავლოცო, ჩემი გადამწვარი სოფელი დავლოცო...”

ოპოზიციის აქციების შესახებ..

   უკვე დაახლოებით ორი თვე გავიდა მას შემდეგ, რაც 9 აპრილს ოპოზიციის ხელმძღვანელობით ხალხი ქუჩაში გამოვიდა პროტესტითა და პრეზიდენტის გადადგომის მოთხოვნით. 

   დღეისათვის კი საქართველოში კვლავ პოლიტიკური კრიზისია შექმნილი, თუმცა არანაირი შედეგი არ ჩანს. მას შემდეგ, რაც 9 აპრილი დადგა და დრო წინ წავიდა, აქციებზე გამოსული ხალხის რაოდენობამაც თანდათანობით, პერმანენტულად იკლო. ეს რამდენიმე მიზეზით შეიძლება ყოფილიყო გამოწვეული: ერთი იმით, რომ ოპოზიცური ძალები ვერ აღმოჩნდნენ სათანადოდ ძლიერები, რომ საპროტესტო მანიფესტაციებზე გამოსული ადამიანების სტაბილურობა გაეკონტროლებინათ, განემტკიცებინათ მათში აზრი მთელი ამ აურზაურის აუცილებლობის შესახებ, ასევე, მიზეზად შეიძლება ჩაითვალოს ისიც, რომ თვითონ ხალხიც მიხვდა პროტესტის ამ ფორმით ხელისუფლების გადაყენების შესაძლებლობის არარსებობას. მით უმეტეს, იმ პირობებში, როცა ოპოზიციას არანაირი სამოქმედო გეგმა არ გააჩნია ხელისუფლებაში მათი მოსვლის შემთხვევაში რომ დაეყრდნონ. 

   იქმნება შთაბეჭდილება, რომ ძალიან ბევრი ადამიანი მათ შორის, ვინც მიტინგებზე დადის, იქ უბრალოდ გასართობადაც კი მიდის(!) მაგალითად, ერთ-ერთი მათგანი, ჩემი ნაცნობი, აქციებზე სიარულს კარგად გასართობ და, ბოდიშს ვიხდი ჟარგონისათვის, “საკაიფო” საშუალებადაც კი აღიქვამს და ასეთი დამოკიდებულების მქონე პიროვნება კიდევ ბევრია. 

  თითქოს აქციებზე მყოფი ხალხი არ არის განმსჭვალული ღრმა სურვილითა და იდეით, რომ ის ცვლილება, რომლის განხორციელებასაც ითხოვენ, ნამდვილად უნდათ ან ნამდვილად არის საჭირო. წინააღმდეგ შემთხვევაში, მათი ყოველდღიური აქტივობა უფრო მაღალი იქნებოდა, ვიდრე არის. ალბათ, უახლოეს მომავალში მიტინგზე მომსვლელთა რაოდენობის შემცირებაა მოსალოდნელი. 

  საერთოდ, საქართველოსათვის დამახასიათებელია პოლიტიკური კრიზისების ხელოვნურად შექმნა და ხელისუფლების განახლება რევოლუციის გზით. გარკვეულწილად, ასე ხდება ამჯერადაც, ყოველ შემთხვევაში, მცდელობა აშკარად შეინიშნება (სხვა საკითხია, რამდენად პერსპექტიულია იგი). Oპოზიციის ლიდერებია თითქოს ძალით ქმნიან იმ წინააღმდეგობრივ გარემოს, რაც ამჟამად არსებობს. მართალია, 26 მაისს მათ მართლა ბევრი ადამიანის მობილიზება მოახდინეს და გამოჩნდა, რომ პროტესტი გარკვეულ წრეებში მართლა არსებობს, მაგრამ ნეიტრალურად განწყობილ ადამიანებს სურთ გაიგონ რამდენი ადამიანია რაოდენობრივად ამ ყველაფრის - ამ აქციების, ცენტრალურ ქუჩებზე საკნების ჩამწკრივების, პრეზიდენტის გადადგომის წინააღმდეგი? Aნუ, ვინ დაითვალა, რამდენი ადამიანი არ გამოდის მიტინგებზე სწორედ იმ მიზეზით, რომ მას ამგვარი რადიკალური პროტესტის გრძნობა არ აქვს? ვის შეუძლია ამის დამტკიცებულად წარმოდგენა ამ პირობებში? და თუ ამ რაოდენობების ძალიან ძნელია და არ ვიცით მოსახლოების უმრავლესობის ზუსტი პოზიცია, მაშინ რატომ უნდა ვიფიქროთ, რომ სწორედ რადიკალური ცვლილებებია საუკეთესო გამოსავალი? ყველა ამ მიზეზის გამო კი იქმნება გაურკვეველი სიტუაცია მათთვის, ვინ არ არის აჟიტირებული და უფრო გამშვიდებული განწყობით, ემოციების გარეშე ფიქრობს არსებულ რეალობაზე და მის შედეგებზე. 

   გარდა ამისა, ალბათ, მისაღები არ არის ოპოზიციის ლიდერების მიერ გამოთქმული მოსაზრებები, რომლებიც მართლაც რადიკალური და ზოგჯერ უსმართლოც კია. მაგალითად, ზუგდიდში ყოფნისას ლევან გაჩეჩილაძემ პირდაპირ უწოდა იქაურ მოსახლეობას მხდალი და ამით, შეურაცხყოფაც კი მიაყენა განსხვავებულად მოაზროვნე ადამიანებს. გამოდის, რომ ვინც მა თარ ემხრობა, საქართველოს მოქალაქე და მათი თანამემამულე არ არის. Mსგავსი წარმოდგენები და განწყობა კი ჯერ თვით პოლიტიკოსებისათვის და შემდეგ, საერთოდ, საზოგადოებისათვის დადებითი მოვლენა არ უნდა იყოს. ალბათ, ამ და სხვა ბევრმა ასეთმა გაუთვალისწინებელმა განცხადებებმა და გეგმის გარეშე ქცევებმა მოახდინა ცვლილება იმ ხალხში, ვინც 9 აპრილს დიდი ენთუზიაზმით გამოვიდა აქციაზე და შემდეგ თანდათან გაუქრა ეს გრძნობა.

   გამომდინარე ყველაფრიდან, უშედეგობიდან, ჩანს, რომ ეს საპროტესტო აქციები იმ მიზანს ვერ აღწევს, რისთვისაც დაიწყო. Aრც პრეზიდენტი აპირებს გადადგომას, ხელისუფლება მხოლოდ ამ ყბადაღებულია დიალოგის მოხრეა, რომლის გარკვეულ მცდელობაც უკვე იყო და რეზულტატის გარეშე დამთავრდა. თუმცა, რა დიალოგზეა საუბარი, როცა ორივე მხარე მტკიცედ დგას საკუთარ განსაზღვრულ პოზიციაზე და შეხედულების შეცვლას არ აპირებს? ამ მოვლენების გამო კი მხოლოდ უბრალო მოსახლეობა ზარალდება, რომელსაც უხდება ყველა იმ ცუდი შედეგის საკუთარ თავზე გადატანა, რაც პოლიტიკურ კრიზისს თან ახლავს თუ მოსდევს.

   მიმდინარე ტენდენცია გვიჩვენებს, რომ თუ საპროტესტო აქციები უფრო ორგანიზებულ, რედაქტირებულ, სახეს მიიღებს და კონკრეტული სამომავლო სამოქმედო გეგმით აღიჭურვება, უპირველეს ყოვლისა, შესაბამისი ლიდერების დამსახურებით, (რომელსაც წესით დიდი მნიშვნელობა უნდა ჰქონდეს, თუმცა არა მესიის სახე მავანთა წარმოდგენებში), მაშინ კიდევ შეიძლება ვიფიქროთ სახელმწიფოსათვის სასიკეთო ცვლილებებზე.