დღევანდელი ქართული საზოგადოების წინაშე მრავალი სოციალური მნიშვნელობის მქონე პრობლემაა წამოჭრილი. მათ შორის ერთ-ერთი ყველაზე საგულისხმოა ბავშვთა საკითხი. უნდა აღინიშნოს და, ალბათ, ადვილი შესამჩნევიცაა, რომ წინა პერიოდისაგან განსხვავებით გოგონები და ბიჭები უფრო დაუახლოვდნენ ერთმანეთს. ახლა ხშირად შეხვდებით მოსეირნე ბავშვებს, რომლებიც საქმიანი იერით განიხილავენ ვიღაცის შეყვარებულის საქმეს და დამშვიდობებისას მიაძახებენ, “დამიმესიჯეო”, ოღონდ ეს არ არის უბრალო კომუნიკაციის სურვილი, არამედ ამ სიტყვის თქმით გამოწვეული საკუთარი მოდურობის, მოზრდილად ყოფნის გაუცნობიერებელი სურვილის ერთგვარად გამოხატვა. საინტერესოა, რამდენად მნიშვნელოვანია ეს პრობლემა? რამდენად ახალია? ან არის კი ახალი? ვინ ასრულებს მთავარ როლს ბავშვების ამგვარი განწყობების ჩამოყალიბებაში და როგორ უნდა დავიცვათ ისინი?
ფაქტი კი ერთია, დღეს 12-13 წლის ბავშვები ერთმანეთს ტუჩებში კოცნიან, ბიჭები ერთმანეთის დაჭრაზე საუბრობენ და ა.შ. 12 წლის ბიჭუნას, რომელიც, მისივე თქმით, “შეყვარებულმა სხვაზე გაცვალა”, თანატოლმა მეზობლის გოგონამ შეყვარებულის საეჭვიანოდ ასევე 12 წლის გოგონას წაყვანა ურჩია. მაგრამ, როგორც აღმოჩნდა, ეს უკანასკნელი არა მარტო ამ ბავშვთან, არამედ მეორესთანაც “ზასაობს”, დიახ “ზასაობს”, ეს თვით ამ ბავშვების ტერმინოლოგიაა. ამაზე ისინი ისე ჩვეულებრივ საუბრობენ, თითქოს მათი ასაკისათვის სავსებით შესაფერი და უკვე საკმაო ხნის მიღებული იყოს.
თინეიჯერები კითხვაზე, შესწრებიან თუ არა ამ ტიპის პრობლემურ მოვლენებს ბავშვებს შორის, ასე პასუხობენ:
თორნიკე, 17 წლის: “კი, მაგრამ ეგ რა პრობლემაა, უბრალოდ დრომ მოიტანა. მოთხოვნილებაა და მორჩა რა... ნუ ყოველ შემთხვევაში მანამდეა უფრო სხვა პრობლემები - მიმბაძველობის... ის, რომ ყველას მაგარი უნდა იყოს... მხოლოდ საკუთარ ლაპარაკს რომ უსმენენ და სხვების აზრი ფეხებზე ჰკიდიათ, ამიტომ სიმართლეს ვერც გაიგებენ და, შესაბამისად, ვერც სწორ გზაზე ივლიან.. თან ვაჟას აქვს ერთი კარგი ლექსი “მუტრუკი მიტომ მუტრუკობს, დედა ჰყოლია ვირიო”... მაქედანაც შეიძლება რაღაც აზრის გამოტანა...”
ნანა, 18 წლის: “ეს ალბათ ძალიან დიდი პრობლემაა, ჯერ ბავშვობა უნდა შეიგძნონ ბოლომდე და შემდეგ გამოსცადონ ის ყველაფერი, რაც დიდებისთვის არის დამახასიათებელი. ეს მშობლების უყურადღებობის ბრალია და არა მარტო, ცხოვრებამაც მოიტანა..”
მანანა მელიქიშვილი, განვითარების ფსიქოლოგი: “პრობლემა ნამდვილად მნიშვნელოვანია, თუმცა, ვერ ვიტყოდი, რომ ასაკობრივმა ზღვარმა დაიწია. ასეთი მოვლენები ტიპიური ალბათ უფრო არ არის. ჩატრებულია ძალიან ბევრი კვლევა, რომელთა მიხედვითაც, დღევანდელი ბავშვები თავიანთი განვითარების მხრივ სწორედ იმ ნორმებში არიან, როგორც ტრადიციულადაა დადგენილი. რაღაც გადახრას, რა თქმა უნდა, მაინც აქვს ადგილი, ეს შეიძლება ყოფილიყო ჩემს დროსაც, თქვენს დროსაც, უბრალოდ არ იყო თქვენს სოციუმში, თქვენ არ შეჯახებიხართ. ალბათ, ერთ-ერთი მოტივი ისიც არის, რომ დღევანდელი თაობა ცოტა უფრო გახსნილი, ან, უფრო სწორად, გათვიცნობიერებული გახდა. ამაში დიდი როლი აქვს, პირველ რიგში, ოჯახს, ასევე, ტელევიზიას და ა.შ.”
ბავშვთა ფსიქოლოგი ირინა ნიკოლაიშვილი მიიჩნევს, რომ აღნიშნული პრობლემის არსებობაში დიდ როლს ასრულებს გლობალიზაციის პროცესი: “თუ დღესდღეობით ლაპარაკია გლობალიზაციაზე, ეს ნიშნავს იმას, რომ საქმე გვაქვს არა მხოლოდ ტერიტორიულ, რელიგიურ, სამხედრო კუთხით გლობალიაზაციასთან და გაერთიანებასთან, აქ მოიაზრება აბსოლუტურად ყველაფერი ერთად. ანუ მსოფლიოში, ქვეყნებს შორის, ხდება ყველანაირი აღრევა - რელიგიური, პოლიტიკური, ადამიანური, სოციალური... გლობალიზაციის პროცესში ერევა თითოეული ადამიანი მთელი თავისი ცხოვრებით, შინაარსით, ფილოსოფიით, მრწამსით, თვისებებით, ღირებულებებით, ხედვებით და გარდაქმნება ერთ მთლიანობად. აქედან გამომდინარე, როდესაც ჩვენ ვეცნობით უცხოურ მუსიკას, უცხოურ ფილმს, ძალიან ბევრი ქვეყნის კულტურულ ღირებულებას, რაღაც ეთნიკური პრობლემების მომსწრეებიც ვხდებით, რომელიც, გვინდა თუ არ გვინდა, ჩვენს ცხოვრებაზე, ჩვენს დღევანდელობაზე, ჩვენს სოციუმზე აისახება, ზოგჯერ უარყოფითად, ზოგჯერ, გარკვეულ მომენტებში, დადებითად. ძალიან კარგია, რომ ვვითარდებით, მაგრამ განვითარებას, აი ამ აღრევას, ამ გლობალიზაციას, ამ წინასწარ დაუგეგმავ, მოუმზადებელ, ისტორიულ არეულობას, რელიგიურ და სოციალური ჩვევების არეულობას – ამ ყველაფრის არევას ძალიან ცუდი და უარყოფითი შედეგი მოაქვს.”
ალბათ, მსგავსი პრობლემები მხოლოდ ჩვენს ქვეყანას არ შეიძლება ახასიათებდეს, სხვა სახელმწიფო, სხვა მოზარდები, სხვა ახალგაზრდებიც შეიძლება იგივენაირად აღმოჩნდნენ მათ პირისპირ. ამ ყველაფერში დიდ როლს ასრულებენ მასობრივი ინფორმაციის საშუალებები, ინტერნეტი და სხვ. და, რაც ყველაზე არსებითია, მათი უაღრესად ხელმისაწვდომი ბუნება. ასეთი რამ ადრეც ხდებოდა, უბრალოდ ეს იყო მაშინ შეუმჩნეველი, მიუღებელი, ეს ჩვენს მიღმა ხდებოდა, ეს არ გვაწუხებდა პრობლემა. დღეს, როდესაც ეს ხდება ტელევიზორში, ყველა სკოლაში, ყველა საახლობლოში თითო-თითო ინციდენტი მაინც, საზოგადოებისთვის მისაღები გახდა მეტ-ნაკლებად.
ირინა ნიკოლაიშვილი: “როდესაც ტელევიზიით ნებადართულია, ტელევიზია ქადაგებს და ხელს უწყობს არაჯანსაღი ურთიერთობების არსებობას, როდესაც ქართული საზოგადოებისათვის დასაშვები გახდა ორი მანდილოსნის ერთად ყოფნა ფილმში, გადაცემაში ან ორი მამაკაცის თანაცხოვრება (და ამას როგორ აკრძალავს ტელევიზია, გეუბნება აი, მსოფლიო ტელეკომპანიები აშუქებენ), ამის შემდეგ, როგორ გინდა დაიცვა საზოგადოება და შეინარჩუნო ის ძლიერი, ასე ვთქვათ, არსებული, წარსული, მყარი, მოსაწონი ღირებულებები, რომლითაც მაგალითად, ჩვენ, ქართული ღირებულებებითა და ქართული მენტალიტეტით, აქამდე მოვედით. ძალიან ძნელია მოზარდი დაიცვა ამ ყველაფრისაგან და ბუნებრივია, მას ებადება კითხვა - იქ თუ არის ეს მისაღები, ჩვენთვის რატომ არ უნდა იყოს ეს მისაღები?”
ეს ინფორმაციები წინა თაობებში იყო ძალიან ძნელად მოსაპოვებელი. თუ, სიტყვაზე, სამეზობლოდან ერთი კაცი წავიდოდა უცხოეთში, რაღაც უმსგავსობას, ან, მოდი, ასე ვთქვათ, ჩვენთვის უმსგავსობას, მოჰკრავდა თვალს, (იმიტომ, რომ შეიძლება იმ ქვეყნისათვის, იმ ადათისთვის ეს ძალიანაც მისაღებია), გაიგებდა და აქამდე ჩამოიტანდა, ეს სასწაული იყო. “ახლა კი ამ ტიპის ინფომრაციები ყველა საშუალებითაა ხელმისაწვდომი, ტელევიზია დღენიადაგ ხელს უწყობს მათ გავრცელებას - დღის 12 საათზე ჩართავ და ნახავ ქართულად ნათარგმნს, სიტყვასიტყვით გაშიფრულს, თუ როგორი კარგია, როგორ სიამოვნებას ჰპოვებს იმ უმსგავსო ქცევაში ვიღაც და როგორ არ არის იგი იგნორირებული ამ საზოგადოებაში ჩვენი მხრიდან. შემდეგ კი, ჩვენი საზოგადოებისაგან, ჩვენი შვილებისაგან, ჩვენი ოჯახისაგან მოვითხოვთ სხვა ქცევას. მაშინ ეს უმსგავსობა უკვე თვალში საცემი, მიუღებელი ხდება ჩვენი საზოგადოებისათვის. მაინც აღმოვჩნდებით ხოლმე იმ ძველი ღირებულებებისა და ფასეულობების მატარაბელნი.” – ფიქრობს ირინა ნიკოლაიშვილი.
ფასეულობათა გადაფასების პროცესი ჩვენს ცხოვრებაში გამუდმებით მიმდინარეობს. ეს კი ყველაზე მეტად თაობებში, მათ ქცევებსა და ხასიათში ვლინდება.
ფსიქოლოგიური მოსაზრებებეით, თითოეული ადამიანი უნდა შეეცადოს, რომ იმ სოციუმში, სადაც იმყოფებიან, რაც მათთვის მისაღები და ფასეულია, მივაწოდონ ბავშვებს, მოსწავლეებს, სტუდენტებს. თუ ის მოიკიდებს ფეხს, იქნება მყარი და ღირებული, ალბათ, არასოდეს არ დაირღვევა. მაგრამ თუ ასეთი პრინციპული დამოკიდებულება, სწორი მიდგომა არ წამოვიდა ოჯახიდან, საბავშვო ბაღიდან, სკოლიდან, პატარა ასაკიდანვე, მაშინ გარემო, რომელიც ასეთ ორჭოფობის და ესეთ გაურკვევლობის პერიოდში ბავშვს ხვდება, ძალიან მოქმედებს ბავშვის ფსიქიკაზე და პირდაპირ ანგრევს მას.
ირინა ნიკოლაიშვილი: “თუ ტელევიზიით მისაღებია უწმაწური სიტყვებით ლაპარაკი, თუ ჟურნალისტი მიდის ისეთ ადამიანთან, ვინც უმსგავსო საქციელს სჩადის და მასზე გადაცემა კეთდება, თუ ვიღაცას არჩეული აქვს არაჯანსაღი სექსუალური ურთიერთობის გზა და ის ამ თავისი უმსგავსო ქცევით თუნდაც ჟურნალშია მოხსენიებული, წარმატებული ადამიანების გვერდზე და საზოგადოება ამას ჩვეულებრივად უყურებს, რა უნდა ქნას ბავშვმა, როგორ გაარკვიოს, რაა სწორი - რასაც დედა ეუბნება სახლში, რასაც მეზობლები ითხოვენ თუ ის, რაც ტელევიზიით, პრესით, ინტერნეტით მოწონებული და აფიშირებულია? აქედან გამომდინარე, ძალიან რთულია იყო დღევანდელი საზოგადოების წევრი და ის წმინდა, სუფთა, ადამიანური ფასეულობები შეინარჩუნო და გათანამედოვებული, ცივილური ფორმით გავითავისო. ვერ გეტყვი, რომ ჩვენი საზოგადოება ამისთვის მზად არის. ერთი უკიდურესობიდან მეორე უკიდურესობაში ჩავვარდით - იყო კატასტროფული აკრძალვები და ახლა კი არის განუკითხაობა, სრული უცენზურობა, სრული თავისუფლება, განუკითხაობა. რატომღაც ვითხოვთ ბავშვებისგან ისეთ ქცევას, რომელიც მათ არსად უნახავთ ანუ ოჯახში, სკოლაში არ არის ასეთი ტრადიცია, როგორ უნდა მოვთხოვით ამა თუ იმ ბავშვს რაიმე ქცევის სწორად აღქმა, თუ მას გამოცდილებაში ამგვარი რამ არ უნახავს. ანუ მივდივართ ისევ იქამდე, რომ რა ოჯახიდან, რა წრიდან, რა სამეგობროდანაც მოდის იგი, რაც უნახავს, ისეთივეა მისი ქცევებიც.”
საზღვრაგარეთ ისეთი ფილმების გაშვება, რომლებიც მოითხოვენ ცენზურას, ხდება ყოველთვის გვიან საათებში და სპეციალური თანხა ღირს. ისეთი ინტერესების დაკმაყოფილებისთვის, რომლებიც მოიცავენ პორნო არხებს ან სპეციალური ინტერესით შექმნილი გადაცემებს, არის ტელევიზიები, რომლებიც ამ არხებს ამონტაჟებენ მხოლოდ გარკვეული თანხის გადახდის შემდეგ. Aარის დაბლოკვის უამრავი საშუალება, რომ ბავშვებს მეტ-ნაკლებად არ ჰქონდეთ მათთან შეხება. რა თქმა უნდა, ამას ყოველთვის ვერ გააკონტროლებ, რამეთუ დღევანდელ სოციუმში ძალიან რთულია ამ ინფორმაციის სრული დაფარვა და მიჩქმალვა, ეს არც არის ნორმა და არც არის აუცილებელი ამის გაკეთება იმ ასაკში, როდესაც ფსიქიკა უკვე მომწიფებულია, როდესაც ის კარგს ცუდისგან მიჯნავს, როდესაც ბავშვს მყარი აქვს ის შეხედულება, თუ რა არის ღირებული მისთვის, მისი ოჯახისთვის, მისი სამეგობროსთვის, მისი მესთვის, ეს შემოსული სიბინძურე, როგორც ზღვის ტალღა, ისე დაარტყამს და მერე გადაირეცხება, ეს არ არის საშიში. მაგრამ როდესაც ბავშვის ცნობიერება არ არის სათანადოდ მყარი, არ აქვს რამე ხელმოსაჭიდი და მხოლოდ იმას ეძებს, რომ რაიმეში განსხვავებულობა ჰპოვოს, როდესაც არის წარუმატებელი სწავლაში, სამეგობროში, ოჯახში, აი, სწორედ იქ ხდება წარმატებული, რაც უმსგავსოა, იქ ხდება სწორედ “აი, გზას აცდა”, ხშირად რომ ისმის ფრაზა. აი, აქ უკვე მშობელი ვერაფერს ვეღარ ხდება, იმიტომ, რომ ადრეულ ასაკში დაშვებულია ძალიან დიდი შეცდომა.
ფსიქოლოგების თქმით, ზემოთდასახელებული მოვლენები ნამდვილად ხდება ბავშვებში, ეს რეალობაა, ამას აკეთებს ამ ასაკის ბავშვების 2%, 3%, ამას არ აკეთებს 90%. თითოეულ მათგანს, რა თქმა უნდა, აქვს პრობლემა, მათ საზოგადოებაში ვერ დაიმკვიდრეს, ვერავის ვერაფრით დაამახსოვრეს თავი, ამიტომაც აირჩიეს სხვა ფორმა. 12-13-14 წლის ბიჭისათვის სექსუალური ღირებულებები, ორიენტაცია და განვითარება არის ყველაზე წინა პლანზე და ის ყველაზე დიდი ინტერესით ეკიდება ამ საქმეს. აქედან გამომდინარე ბიჭს არ გაემტყუნება, რომ “შეუჭვრიტოს” გოგონებს გასახდელში, როდესაც ისინი იხდიან, მაგრამ, აი, იმ გოგონებსა და მის მშობლებს კი ნამდვილად გაემტყუნებათ, რომ მათი ბავშვები ისე არიან გარყვნილები, რომ ამას აკეთებენ მიზანმიმართულად.
დღეს ბევრი ბავშვი აკეთებს იგივეს, თუმცა ამის დაუფარავად გაცხადება ძირითადად მხოლოდ მათი ასაკის ჩარჩოებში ხდება, უფროსებს, თავისთავად, ამ ყველაფერს უმალავენ. ნიშნავს თუ არა ეს იმას, რომ ისინი შეიძლება გრძნობდნენ ამგვარი ქცევების აკრძალულობას? თუ არა და რატომ მალავენ? რატომ მიდიან სკოლის უკან და იქ მათი ასაკისათავის შეუსაბამო ქცევებით რატომ კავდებიან? 11 წლის ბავშვმა საიდუმლოდ თქვა (რომელსაც რატომღაც კარგ მეგობრად მივაჩნივარ და არაფერს მიმალავს ეზოს ბავშვების შესახებ), რომ ბავშვებმა დაინახეს, ზემოთნახსენები 12 წლის გოგონა როგორ გაშიშვლდა სკოლის უკან იგივე ზემოთნახსენები ერთ-ერთი ბიჭის წინაშე. ძნელია მათთან ამაზე საუბარი და ალბათ არც გეტყვიან.
“მათ ამაზე არავინ არავის პასუხს არ სთხოვს, არავინ არ ისჯება ამისთვის. ამაზე მშობელი არ ეკითხება, სკოლაში მასწავლებელი საყვედურს არ ღებულობს, ავტორიტეტები არ არსებობს, დანგრეულია, მამის ფასეულობა არ არსებობს, რომ ჩაერიოს შვილის, დავუშვათ, ბიჭის, გაზრდაში და რაღაც ესეთი ჯანსაღი ურთიერთობა ჰქონდეს, რომ მართოს ამ ბიჭის უმართავი ქცევა. დღევანდელ დღეს, როდესაც მამა სახლში ლაპარაკს იწყებს შეურაცხყოფით, გინებით, ეს ბავშვის ცნობიერებაში მისაღები ხდება, რამდენადაც ეს მისთვის, მისი ოჯახისათვის არის ჩვეულებრივი ქცევა. შემდეგ კი გოგონებს აწონებს თავს, ვინ უფრო მეტ უწმაწურ სიტყვას იტყვის, ვინ უფრო მეტად იქნება გაბედული ამ მხრივ, იმიტომ, რომ ის არ ისჯება საზოგადოების მიერ, არ იკიცხება, არავინ იმას, უხეშად რომ ვთქვათ, ყურს არ აუწევს მაგის გულისთვის. იმ გოგოსთვისაც მოსაწონია ეს, იყო დრო, როდესაც ქალებისაგან მოდიოდა დაკვეთა მამაკაცური საზოგადოების შექმნაზე, ბიჭების კატეგორიებად დაყოფაზე, ქალებისაგან მოდიოდა, ვიღაცისათვის მომხიბვლელი იყო ინტელექტუალური ბიჭები, ვიღაცისთვის ფიზიკურად ძლიერები და ა.შ., ახლანდელი გოგონებისთვის კი პრიორიტეტული გახდა, ანუ დაკვეთა მათგან მოდის, ვინ უფრო მეტად, ასე ვთქვათ, გაუზრდელობას და საზოგადოებაში სითამამეს გამოამჟღავნებს, ვინ უფრო თავზეხელაღებულს წარმოაჩენს საკუთარ თავს და ვისაც უფორ მეტად არ ეშინია იმ არსებული წესების და ვინ უფრო ანგრევს ამას.”
ირინა ნიკოლაიშვილს ძალიან ხშირად უწევს ამ თემაზე საუბარი ბევრი მისი პაციენტის მშობელთან და თლის, რომ კარგი იქნებოდა, საზოგადოებას მიეწოდოს მეტი ინფორმაცია, ფართოდ გახდეს ყველასთვის ცნობილი ის ამბავი, რომ რაც უფრო ადრეულ ასაკში ჩაერევიან მშობლები არსებულ პრობლემაში, მით უფრო ადვილად გადალახავენ მას. როდესაც რაიმე პრობლემას ემატება მეორე, მესამე, შემდეგ მათთან გამკლავება ძალიან რთულია. “ამიტომ თავი და თავი არის ყურადღებიანი მშობელი. ჩვენ, მშობლებს, არ უნდა შეგვვეშინდეს, არ უნდა დავმალოთ ის არსებული სირთულეები, თუ არ ვიცით, ვინმეს მაინც მივმართოთ ამ ბარიერის გადალახვის შესახებ ინფორმაციის მისაღებად. ჩვენს თავში ჩაკეტვით მეტ ზიანს ვაყენებთ ბავშვს.”
მშობლების ფაქტორი მართლაც გადამწყეტია ბავშვთა სათანადო განვითარებისათვის. სამწუხაროდ, ხდება ისე, რომ დღევანდელი ბავშვების 90%-ს აქვს გაუცხოება საკუთარ მშობლებთან, გამომდინარე ქვეყანაში არსებული სოციალურ-ეკონომიური ფონიდან - მშობლებმა თუ არ იმუშავეს, ელემენტარულად, ვერ ისულდგმულებენ. ბავშვებს ზრდიან სხვები, ვისაც ექნება ამის დრო და საშუალება. ისინი მთელ დღეებს ატარებენ სკოლაში, მასწავლებელთან, ძიძასთან, ან ბებიასთაან და დროის რაღაც უმცირეს მონაკვეთს მშობლებთან. “მათ რომ ჰკითხო და რომ ჩაუღრმავდე პრობლემას, რა თქმა უნდა, ყველაფერი ბავშვებისათვის კეთდება, მაგრამ, სინამდვილეში, არც ერთ მათგანს, მე ხშირად სათითაოდ მიწევს მშობლებთან საუბარი და ამას უსაფუძვლოდ არ გეუბნები, ბავშვების 90%-ს აქვს პრობლემა – მშობლებთან გაუცხოება. ვერ აცნობიერებენ, თუ რას მოითხოვენ მშობლები მათგან, როცა არ აღუზრდიათ, ლაპარაკია არა გაზრდაზე, არამედ აღზრდაზე. მარცვალი თუ არ დათესე, ის ნაყოფს ვერასდროს ვერ გამოიღებს და, სამწუხაროდ, ხდება ისე, რომ მშობლები უკვე გაზრდილებისგან მოითხოვენ, მოიქცნენ ისინი საზოგადოებისთვის შესაფერისად.” – ამბობს ირინა ნიკოლაიშვილი.
შემდეგ კი როგორც აღმოჩნდება ხოლმე, ბავშვი არის ან სხვისი გაზრდილი, და შემდეგ უკვე გამზადებული “პროდუქტი” ჩაბარებული, ან საერთოდ არავინ არანაირად არ ღებულობს მის აღზრდაში მონაწილეობას. “ამდენად, როცა მისთვის ვიღაც ხდება ავტორიტეტი, ის იმ ავტორიტეტზე აკეთებს სწორებას, მისი ჩვევები, ღირებულებები ხდება ბავშვისათვის მისაღები და თუ მშობლების ნაცვლად მისთვის ავტორიტეტია ქუჩაში მდგომი “ძველი ბიჭი”, უმსგავსო ქცევების მქონე მანდილოსანი, აი, იქ წარმოიშობა ის უმართავი უმსგავსო ქცევა და ჩნდება შვილებთან მისასვლელი გზების დაკარგვის საშიშროება. აი, აქ კარგავენ მშობლები იმ სადავეებს, რომლითაც უნდა მართონ ბავშვები. როდესაც მშობელი თვლის, რომ ესა თუ ის ბავშვი მისი საკუთრებაა და რასაც უნდა, იმას უზამს, ეს უკვე თავიდანვე მცდარი მიდგომაა. ბავშვები ჩვენ კი არ გვეკუთვნიან, არამედ არიან ჩვენთან ერთად მცხოვრები, თანაზიარი, ჩვენთან თანაარსებობის უფლებიანი პიროვნებები. თუ გვინდა როგორღაც მათ ცხოვრებაში შევიჭრათ, ეს უნდა დაიწყოს ადრეული ბავშვობიდანვე წვეთ-წვეთ, რათა გაჩნდეს სიმყარეები სიყვარულის, წესიერებისა, შესაფერისი ქცევის, ოჯახური ტრადიციების მხრივ. თუ მშობელს ის არ გაუზრდია, არ ჩაუნერგავს მასში ყველაფერი ეტაპ-ეტაპ, ყველა ასაკისათვის შესაბამისად, ყველა ასაკისათვის მისაღები ინფრომაცით, გასაგებად, რატომ სჯის მის ამა თუ იმ ქცევას დღეს ასე მკაცრად. ღოცა ის იზრდებოდა თავისით, მის გარშემო სიცარიელე იყო, იქ დანგრეულია ყველა ურთიერთობა. ბავშვისთავის მიუღებელია მშობლის შენიშვნა, რადგან მას მთავარი არ აქვს ნათვქვამი, რომ მას ის უყვარს, მისთვის ცხოვრობს, მის გარშემო ტრიალებს და როცა დასჭირდება, მუდმივად მის გვერდზე, განცდაში ეს მას ასე ეძლეოდა და ასე ახსოვს.” – ასეთია ფსიქოლოგის მოსაზრება.
და მაინც, სად არის გამოსავალი? ირინა ნიკოლაიშვილის მოსაზრებით, გამოსავალი არის ამაში, რომ “როდესაც ვაჩენთ შვილებს და გვინდა გვყავდეს შვილები, ცოტა მეტი პასუხისმგებლობით უნდა მოვეჭიდოთ ამ საქმეს. კი ბატონო, დროის გარკვეული მონაკვეთი ვანდოთ ჩვენი შვილები სხვებს ფიზიკურად მოსავლელად, მაგრამ სულიერად გვყავდეს მუდმივად ჩვენს გვერდით. მათ განცდაში უნდა ეძლეოდეთ მშობლების გვერდზე ყოფნა, ზრუნვა, მაშინ არ იქნება ამდენი უმსგავსო ქცევა. ბავშვს, რომელსაც თუნდაც მისთვის ნაკლებად მოსაწონი გარეგნობა აქვს, გონიერმა მშობელმა გზა უნდა დაანახოს, სადაც ის ძალიან წარმატებული იქნება და შემდეგ გადაუფარავს ასაკისათვის შეუასაბამო ქცევისაკენ მიდრეკილებას, რომ აი, ის თუ გაიხდის სადმე და თუ ვინმე ამის გამო კომპლიმენტს ეტყვის, იქ წარმატებული იქნება. სინამდვილეში ყურადღებიანი მშობელი ამ ქცევას კი არ გაუჯავრდება და ქამრით და სახლში ჩაკეტვით კი არ შეხვდება, არამედ საუბრით, ახსნით, დარწმუნებით, ფსიქოლოგით, კარგი პედაგოგით, ხატვის მასწავლებლით, მუსიკის მასწავლებლით, ცეკვის მასწავლებლით და ოჯახის ერთსულოვნებით დააძლევინებს ამა თუ იმ სირთულეს.”
იმ საზოგადოებისა და ქვეყნისაკენ, იმ იდელური პირობების და გარემოს შექმნისაკენ მისწრაფებისას, ცოტა სიღრმეში უნდა ჩავიხედოთ, ოჯახებიდან, ჩვენი თავებიდან უნდა დავიწყოთ, შემდეგ ქვეყანაზე გადავიდეთ და ალბათ ოპტიმალური შედეგი გვექნება საბოლოოდ.
